Konfliktet në të cilat është përfshirë Rusia gjatë shekujve të fundit!

Read Time:13 Minute, 45 Second

Një nga perandoritë e fundit, është Federata Ruse, e cila në vazhdimësi që nga 1715, deri më sot, për asnjë periudhë nuk ka pushuar se zhvilluari plane, projekte dhe agresione kundër vendeve të tjera. Prandaj Federata Ruse, sot mbetet ndër perandoritë e fundit, që ekzistojnë.

Rusia, filloingritjensi shtet, që nëkohën e Carit Pjetrit të Madh, bëriluftëra kundër PerandorisëOtomane,[1] me pretendimetterritoriale përzgjerim kolonialist tësaj nëdrejtime tjerapo ashtu ishinprezente por jokaq,sa nëdrejtim tëBallkanit,[2]ashtu edhe ndaj vendeve fqinjë në Baltik.

Luftimet që shënojnëpushtimterritoreshnë drejtrim të Mesdheut, janëluftërate viteve 1735-1739,[3] kurushtritërusemposhtinato Otomane. Lufta tjetërruso-turke,e viteve1768-1774, zhvilloheshin për rreth Detit të Zi, sërish munden ushtritë otomane.Derisa Perandoria Osmanezhvillonteluftë meAustrinë, nëvitin1787,Rusiashfrytëzonrastin dhei shpallluftëOsmanve, e që kjo e funditu detyru të nënshkruante armëpushimnëJashi më9 janar 1792, ku Rusiafitonteterritoretqë kishte pushtumë 1783 ( siKrimen,Odesën, Oçakov dheDnjestrinë).[4] Perandoria Osmane e filloi luftënkundër Rusisë, në vitet 1806-1812,e që kjo e fundit kishte humbur nëAusterlic ngaNapoleonBonaparta, por RusiapërfitoiBesarabinëlindore dheTranskaukazinnëdisa pika, gjëqëubënjëfuqidanubiane.[5]Luftaruso-turke e viteve 1828-1829,ishtesi shkakikryengritjesgreke përpavarsi,[6]e që rezultoi që forcat rusetë avansojnëderi nëDobruxhe, përmesVllahisë dheMoldavisë, kunëBullgari rusëtmban të rrethuartrekështjellat Shumla, Varna dhe Silistria, kungandihmae flotës detare tëdetit të zi,Varna u mposht, kurse nëpërKaukaz avansuanderi nëErzurum.[7]

Luftaruso-turke 1853-1856, e njohur edhesi “lufta e Krimesë” ku Rusiahumbialeaten e sajFrancën, ndërsasialeat të PerandorisëOsmaneishin Mbretria e Bashkuar-Britania, Sardenja.[8] Francezët kërkonin tëdrejtatekatolikëvenënOsman, derisaRusiapromovonteKishënortodokse.[9] FuqitEuropiane nukdonin talejonindaljene RusisënëMesdhe, gjëqë iaarritën, porqëRusia edhenëkëtërast përfitoi disaterritoreqë i humbigjatëkësajlufte.[10]

Luftaruso-turkee vitit1877-1878, u zhvilluanëmeskoalicionit Ortodoks lindor të kryesuarnga Rusia, të përbërëngaBullgaria, Rumania,[11] Serbia[12] dhe Mali i zi,[13] kundër perandorisë Osmane.[14] Luftimetu zhvilluannëBallkandhenëKaukaz. Ngakjoluftështetetballkanikepërfituanautonomi deri pavarsi, siBullgaria.[15] Si rezultate kësajlufte,Rusiagati sa nuk efuti në dorëStambollin, e qëFuqitëe MëdhaEuropianethirrënKongresine Berlinit.[16]Ku ngakykongresrezultuanpavarsite shtetevetëballkanit ( sllavo-ortodoksve), gjymtimin total-barbar të trojevetona, duke i identifikuShqipëtarëtsiturq dheAtdheun tonë, sinociongjeografik( dmthnukekzistoninShqipëtarë!).[17]Rusiakishtendikim edhenëLuftën e IBallkanike qëuzhvillu në njërënanëkoalicionii sllavëve tëBallkanitkundërPerandorisë Osmane, posinfluencës në Ballkan, gjëmë tëmadhenuk përfitoi.[18]

NëLuftëne I Botërore, kupjesë esajaktiveishteedhe Rusia, e cilasulmoi mbretërinëAustro-Hungareze, nëmbrojtje tëSerbisë,[19] e qëpushtoi: Bjellorusinë( 1922), Ukrainën( 1922), Uzbekistanin dhe Turkmenistanin më 1926, Taxhikistanin1929, ndërsa Armeninë, Azerbejxhanin, Gjeorgjinë, Kazakistanindhe Kirgistanin më 1936.[20] Përfitimetetilla shumicai erdhën pasLuftës së I Botërore, duke përfitungabolshevizmi siparimkinse universal, mbi tëcilënarrinte tëpërfitonte Rusia ( mbikësoparime kanëpërfitu edhePerandoriaOsmane përmesislamit); Greqia,[21] Serbia, Rumania, Mali i zi etjpërmes fesëortodokse etj.

NëLuftëne II Botërore,ishteaktivenëluftëRusia, e cilasi edheshumëherëmë parë( edhe ngaNapoleon Bonaparti, edhenga Gjermania më1914, sërish edhenë këtëluftë) u mposht rëndë ushtarakisht, mirëpo ishinFranca, Britania dheSHBA-tëqëeshpëtuan atë.[22] BashkimiSovjetikzgjeroiterritorin, epo ashtuedhemë shumështroi influencëne saj- dmthu bësuperfuqibotërore, si :Finlandën më1940, Estoninë, Letoninë, Lituaninë dhe Moldavinë më1940, kurse ndikimin e shtriu nëshumëvende tjera,madjeedhenëBallkan, si nëHungari, Rumania, Bullgaria, Jugosllavia, Shqipëria etj.

Gjatë Luftës së Ftohtë e mbarë bota, ishte nën terrorin e paparë të Bashkimit Sovjetik, përmes lëvizjeve dhe organizimeve politike majtiste, pastaj mbështeti, motivoi, madje edhendihmoishumë grupe rebelemajtiste luftarake, terroriste islamike, që shkaktuan terror në mb arë botën, si në: Belgjikë;[23]Australi;[24] Norvegji;[25]Kolumbi;[26] Itali;[27] Gjermani;[28] Jugosllavi; Greqi;[29] Japoni; Indisë; Kubë; Irak; Afganistan; Poloni; Portugali; Brazil; Holandë; Britani;Suedi;Iran; Spanjë; Finlandë;Danimark; Çeki;Kroaci; Irlandës; Francë;Gjeorgji; Maltë; Malit tëZi;Serbi;Bangladesh;Butan;Bolivi;Kinë;Kolumbi;Ekuador;Palestinë( dhjetëra organizata terroriste: Organizatae Çlirimit tëPalestinës, Fronti i Çlirimit Arab, As-Sai’qa, Fronti Demokratik i Çlirimit të Palestinës, Fatah, Brigadat e Martirve Al-Aqsa, Forca 14, Fornti i Çlirimit të Palestinës, Unioni Demokratik i Palestinës,Partia popullore e Palestinës,BrigadatAbu Ali Mustapha, Fronti Popullor përÇlirimin ePalestinës etj);Paraguaj;Peru;Filipine;Siri;Turqi;Ukrainë;SHBA etj,[30]meqindra e me mijëra të tjera.

Blloku Lindor, me në krye Bashkimin Sovjetik, filloi të binte me Revolucionine marsit 1989 në Poloni, pastaj në Hungari më 23 tetor 1989, Gjermaninë Lindore me rënijen e Murit të Berlinit më 9 nëntor 1989, Rumani më 1989,[31]Bulgari dhe Çekosllovaki më 1990, pastaj Afganistan, Angola, Benin, Kongo, Etiopi, Mongoli, Mozambik, Somali dhe Jemen, mbaroi okupimi vietnamez në Kamboxhia, u bashku Jemeni, ndërsa Kina, India dhe Vietnami bën liberalizimin e ekonomisë.[32] Bashkimi Sovjetik, nën drejtimin e Mikhail Gorbachev-it nga15 mars 1990 deri më25 dhejtor 1991, u gjunjëzu, dukenënshkru shpërbërjen eBashkimit Sovjetik, më 26 dhjetor 1991, siç njihetDeklaratanr. 142-H, duke u pavarësu: Lituania, Estonia, Letonia, Abkazia, Transnistria, Gjeorgjia, Gaugazia, Estonia, Ukraina, Bjelorusia, Moldavia, Kirgizia, Uzbekistani, Republika e Nagorno-Karabakh, Taxhikistani, Armenia, Azerbejxhani, Turkmenistani, Republika çeçene e Içkerisë, Osetia jugore,Kazakistani dhe Federata e Rusisë.[33]

Por Federata Ruse edhenëkohëneMikhail Gorbachev, hapurdemostrontemospëlqimin përdorëzim dherënijen e tillë. Kjotregontepretendimete Rusisëqë tëringrihej sërish. Prandaj në vitet 1991-2000, Federata Ruse ishtepërfshinëluftra, si:

Lufta e vitit 1991-1992, në Osetinë jugore, u zhvillunëmes Osetianëve të cilëtmbështeteshin ngaRusia,kundër Gjeorgjisë, për pasojë mbi 1000tëvdekur.[34]
Luftae Prigorodnit Lindor, tetor-nëntor 1992, nënjërënanëishinOsetia veriore-Alania dhembështetejnga Rusia,kundërIngushetisë, me pasoja mbi 550 tëvdekur.[35]
Lufta e Transnistrisë mars-korrik 1992, nëmesTransnistriasve të cilëtmbështeteshin nga Rusia ( dhe Ukraina) kundërRumanisë dhe Moldavisë, me pasojë mbi 1000 tëvrarë.[36]
Lufta eAbkazisë,1992-1993, nëmespalëvendërluftueseGjeorgjisë, kundër Abkazve që mbështeteshin ngaRusia dhevendettjerafqinjekaukazit. Palaabkazepësoi 2.220 ushtar, 122 tëzhdukur, 1820 civil tëvrarë, ndërsaGjeorgjianëtpësuan 2600 ushtardhe 1000 të zhdukur, rreth 20-30.000 civil tëvrarë.[37]
Lufta civile nëTaxhikistan, 1992-1997, ku palëtnë konflikt ishin qeveria Taxhike e mbështetur nga Rusia, Uzbekistani dhe Armenia, kundër opozitës Taxhike, tëmbështetur nga Afganistani,Talebanëte Al-Qaida, Jamiat e islam etj. U vranë mes50-100.000 persona.[38]
Kriza kushtetuese e vitit 1993, nëRusi, nëmesPresidentit tëRusisëBoris Yeltsin dheParlamentit të Rusisë. Vdiqën187 persona sipasvlersimit zyrtar,ndërsa sipas parlamentaristëveishin vrarë mbi 2000 persona.[39]
Lufta e parë Çeçene, 1994 -1996, nëmes tëRusisëkundërRepublikësÇeçene tëIçkerisë dheMuxhahedinëve të jashtëm. U vranë dhe u zhdukën5.732 deri 14.000rus dhe161 civil tëvrarë jashtëÇeçenisë, ndërsa çeçen u vrarë oseu zhdukën17.391 deri30-40.000 civilë ( sipas Rusisë), ndërsa 50-100000sipasÇeçenve, kurse sipasHuman Rights rreth 80.000.[40]
Lufta nëNagorno-Karabakh (luftakufitareArmeni-Azerbejxhan), në mes Armenisëe cila mbështetejngaRusia dhe Azerbejxhanit ecilambështetejngaTurqia, Pakistani dhe Izraeli, ngaviti 1994 deri më sot.
Lufta e Dagestanit, gusht-shtator 1999, në mes grupeve islamike kundër Dagestanit që mbështetej nga Rusia. Pësuan rreth 1500-2000terrorist islamik dheu vranë rreth 275 ushtar, policevullnetarë dhe u zhdukën 15 të Dagestanit.[41]
Lufta e dytë Çeçene, 1999-2000, nëmes tëRusisë, ku më1 tetor 1999 trupatrusemorënrepublikënÇeçene (çeçene-Içkerisë). Ku pësuan3536-3635 ushtar, 2364-2572 polic, 1072 polic çeçen, 106tëFSB-së dhe GRU-së, pranëtotal rusëthumbën7217-7425 persona , ndërsa14.113 militant uvranë mes viteve1999-2000 dhe 2.186 mes viteve 2003-2009, gjithsej 16.299 persona. Ndërsa humbjetnëcivil ishinmes25.000dhe mbi 5000 tëzhdukur e deri në 80.000 tëvrarë sipasÇeçenve, vlerësimettjera shkojnëderi 150-250000 tëvrarë.[42]
Lufta civile nëBregun eFildisht, 2002-2007, në mestë Bregut të Fildisht, tëmbështetur nga Rusia etj derisa Franca ishte paqeruajtëse. U vranë mbi 200 ushtar, 100 paraushtark, 1200 civilë, 300 rrebelë,15paqëruajtës francez dhe 1 i UN-it.[43]
Lufta nëDarfur, filloi më 26 shkurt 2003 dhezgjat deri më sot, në mesrrebelve kundërqeverisësë Sudanit, e cila mbështetej nga Rusia, Irani,Kina qëakuzohet përshtypje të popullsisë joarabe. SipasOKB-së, ishinvrarë rreth 300.000 personandërsa sipasvlersimeveqeveritareishin vrarë rreth 10.000 persona.[44]
Luftae Ingushetisë,2007-2015, nëmes qeverisë Ingushe e cila mbështetej ngaRusia,kundëropozitësIngushe.
Lufta e Gjeorgjisë, e cila filloi më 7 gusht dhembaroi më 12 gusht 2008, nëmesRusisë e cila mbështetej nga Osetia Jugore dhe Abkazia kundërGjeorgjisë.
Kryengritanë Kaukazin verior, që filloinga 16 prill 2009 vazhdon edhe sot, në mes tëRusisë, e cilambështetet ngaRepublika Çeçene eIçkerisë, Dagestani, Ingushetia, Kabardino-Balkaria, Osetia veriore-Alania, etj kundër Emirateve të Kaukazit të përbërë ngadisa dhjetra organizatashislamike. Ku pësuan 1047-1087 personamesviteve2009-2015 nga palaRuse dhe2069-2085 të palës kundërshtare, derisa 594 civil janëvra nga 2010-2015.[45]
Përhapja e Luftës civile SirianenëLiban, qëfilloi më17 qershor 2011 dhevazhdonm edhe sot, nëmes të mbështetësve dhe kundërshtarve tërrebelve Siran. Pala pro-qeveritare Siriane, ishin:Hezbollah,As-Sa’iqa, Partia Nacional sociale Siriane, DFLP, PFLP-GC, etj tëmbështeturangaRusia, Siria dhe Irani.
Pushtimi i Krimes ngaanae Rusisë, më 20 shkurt 2014 deri më 19 mars 2014. Pësuan 1 i vrarë nga Krimeasit, 2 ushtar ukrainasdhe2 protestues pro-rus, 1 protestues pro-ukrainas.
Lufta nëDonbas, filloi më 6 prill 2014 dhe vazhdon edhe sot, nëmesrrebelve( tëvetëquajtur Republika popullore e Doneckut, dherepulikapopullore e Luhanskut) të mbështetur nga Rusia, kundërUkrainës, për pasojë janë2081 të vrarë a tëzhdukur ngarrebelët dhe 3150 të vrarë dhe153 të zhdukur nga Ukraina.[46]
Intervenimi Rusnë Siri, nëmbështetje tëdiktatorit Bashar Al Asad, filloi më 30 shtator 2015 dhe vazhdon edhe në ditët e sotme. Pala ruse humbi 20 ushtar si dhe 9-15pjestarë tëkompanive private tëarmatosura. Nga ISIS, janëvrarë 2746 sipasObservatorit Sirian për të Drejtate Njeriut, ndërsangapala etretëjanëvrarë 2814 persona sipastë njejtit burim, derisa civil rreth 250.000 tëvrarë.[47]
Agresioni rus kundër Ukrainës, 24 shkurt 2022, që vazhdon edhe sot.

Nga qershor 2022, në vazhdimësi shohim diskutime, deklarime e qëndrime të zyrtarëve të lartë politik të Perëndimit, që gjithnjë e më shumë forcojnë bindjen që shpërbërja, humbja, kapitulimi, rikonstruktimi, denuklearizimi etj, i Federatës Ruse, është gjithnjë e më i besueshëm dhe gjithnjë e më i afërt për të ndodhur.Natyrisht Federata Ruse, ka mbetur ende krijesa e fundit shoveniste, kolonialiste, autoritariste, gjenocidiste dhe djallëzore, e cila bënë përpjekjet e fundit për t’u ringritur në piedestalin e Bashkimit Sovjetik dhe Perandorisë së dikurshme Ruse.

Më:16.03.2023

Skender Jashariish i burgosur politik ngaEULEX, përrastete sulmeve kundër policisë dhe xhandarmërisësë Serbisë nëDobrosin komuna e Bujanocit. Ky shkrim ështëpjesë emarrur ngapunimi i bërëgjatëqëndrimit nëburgimin politik!

Master drejtimi juridiko-penal dhe studime joformale ushtarake.

[1] Russia’s Balkanentanglements 1806-1914, Barbara Jelavich, Cambridge University press, 1991, faqe 147.

[2]Po aty, faqe 24.

[3]http://www.encyclopediaofukraine.com/display.asp?linkpath=pages%5CR%5CU%5CRusso6Turkishwars.htm( 10.03.2023).

[4]https://www.britannica.com/topic/Russo-Turkish-wars; The Routledge Companion to European History since 1763, Chris Cook, JohnStevenson, Routledge Taylor&Francis Group, 1998, faqe 203.

[5]The Routledge Companion to European History since 1763, Chris Cook, JohnStevenson, Routledge Taylor&Francis Group, 1998, faqe 206.

[6]Po aty, faqe 42dhe 75.

[7]Po aty,faqe 2.

[8] Being European: Russian TravelWriting and the Balkans 1804-1877, Sarah McArthur, më 2010, University College London, faqe 157.

[9] Russia’s Balkanentanglements 1806-1914, Barbara Jelavich, Cambridge University press, 1991, afqe 32.

[10]Po aty, faqe 90-115.

[11] The Christianization of Ancient Russia, a millennium: 988-1988. Yves Hamant, UNESCO, 1992, faqe 269.

[12] Russia’s Balkanentanglements 1806-1914, Barbara Jelavich, Cambridge University press, 1991, faqe 235-248.

[13]Being European: Russian TravelWriting and theBalkans 1804-1877, Sarah McArthur, më 2010, University College London, faqe 60-64.

[14] Russia’s Balkanentanglements 1806-1914, Barbara Jelavich, Cambridge University press, 1991, faqe 32.

[15]Po aty,1991, faqe 143.

[16]Po aty, faqe 170.

[17] Being European: Russian TravelWriting and the Balkans 1804-1877, Sarah McArthur, më 2010, University College London, faqe 190.

[18] Russia’s Balkanentanglements 1806-1914, Barbara Jelavich, Cambridge University press, 1991, faqe 200-206.

[19]Po aty,faqe 197;The Cambridge History of Russia. Volume II. Imperial Russia, 1689-1917. Dominic Lieven, CambridgeUniversity press, 2006, faqe 670.

[20]http://www.cvce.eu/en/recherche/unit-content/-/unit/02bb76df-d066-4c08-a58a-d4686a3e68ff/a36c2b08-97a1-4308-b764-6ad5988d939b ( 10.03.2023).

[21]Being European: Russian TravelWriting and theBalkans 1804-1877, Sarah McArthur, më 2010, University College London, faqe 40.

[22] Resource mobilization for World War II: the U.S.A., U.K., U.S.S.R., and Germany, 1938-1945* Mark Harrison** Department of Economics University of Warwick * Published in the Economic History Review, 41:2 (1988), faqe 171-192.

[23] The Soviet Union and Nonruling Communist Parties, Directorate of Intelligence, CIA Historiacal Review program release as sanitized 1999, faqe 17.

[24]Po aty, faqe 26.

[25]Po aty,faqe 16.

[26]Po aty, faqe 10.

[27]Po aty, faqe 12.

[28]Po aty, faqe 17.

[29]Po aty, faqe 16.

[30]The Soviet Union and Nonruling Communist Parties, Directorate of Intelligence, CIA Historiacal Review program release as sanitized 1999; The Organizational Strategies of Communist Parties in East Central Europe, 1945-89, Anna Grzyma≈a-Busse, Department of Government, Harvard University Cambridge, 1997,(Çekosllovaki dhe Hungari).

[31]Causes and Origins of the Collapse of the Former Soviet Union An Honors Research Thesis Presented in Partial Fulfillment of the Requirements for Graduation ―with Honors Research Distinction in Russian Economic Studies‖ in the Undergraduate Colleges of the OhioStateUniversity by Erik Lauritzen The Ohio State University June 2011.

[32]http://www.coldwar.org/articles/90s/fall_of_the_soviet_union.asp(27.02.2023).

[33]http://www.history.com/topics/cold-war/fall-of-soviet-union ,http://belfercenter.hks.harvard.edu/files/disc_paper_95_09.pdf(27.02.2023).

[34]http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/196368.stm( 10.03.2023).

[35]http://www.colorado.edu/ibs/waroutcomes/docs/oloughlin_etal_prigorodnyy_2008.pdf , http://www.warandpeace.ru/ru/commentaries/view/29276/( 10.03.2023).

[36]https://www.rand.org/pubs/conf_proceedings/CF129/CF-129-chapter4.html , http://www.japantimes.co.jp/life/2001/10/08/travel/transnistria-relic-of-a-bygone-era-2/#.V_dCXtQrLGg , http://www.memo.ru/hr/hotpoints/moldavia/benderye.htm( 10.03.2023).

[37]https://www.hrw.org/reports/pdfs/g/georgia/georgia953.pdf , https://www.hrw.org/legacy/reports/1995/Georgia2.htm#P117_4464 , https://web.archive.org/web/20140125204123/http://www.assembly.coe.int/Documents/AdoptedText/ta96/EREC1305.htm , http://europa.eu/rapid/press-release_IP-11-880_en.htm?locale=en( 10.03.2023).

[38]http://www.rand.org/pubs/conf_proceedings/CF129/CF-129-chapter3.html, http://www.globalsecurity.org/military/world/war/tajikistan.htm( 10.03.2023).

[39]http://ecsocman.hse.ru/data/501/178/1217/006.RIMASHEVSKAYA.pdf , http://ecsocman.hse.ru/data/175/680/1219/042.PIKHOYA.pdf , http://old.nasledie.ru//oboz/N09_93/9_02.HTM , https://web.archive.org/web/20110723220434/http://www.law.edu.ru/article/article.asp?articleID=151800( 10.03.2023).

[40]http://www.globalsecurity.org/military/world/war/chechnya1.htm , https://www.hrw.org/reports/1996/WR96/Helsinki-16.htm ,https://groups.yahoo.com/neo/groups/chechnya-sl/conversations/topics/56847 , http://www.memo.ru/hr/hotpoints/N-Caucas/soldat/ ,http://www.hartford-hwp.com/archives/63/080.html , http://www.webcitation.org/5zi2iyMcD( 10.03.2023).

[41]http://www.globalsecurity.org/military/library/news/1999/08/990817-russia5.htm , https://web.archive.org/web/20120420105113/http://meria.idc.ac.il/journal/2005/issue4/jv9no4a4.html , http://edition.cnn.com/WORLD/europe/9908/23/dagestan.withdraw/( 10.03.2023).

[42]http://mdb.cast.ru/mdb/3-2002/ac/raowdsmcc , https://www.theguardian.com/commentisfree/2008/sep/30/russia.chechnya , https://www.theguardian.com/world/2006/jun/13/worlddispatch.russia , http://www.smh.com.au//breaking-news-world/russia-ends-10year-chechnya-operation-20090416-a8mi.html ,http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/5219254.stm( 10.03.2023).

[43]https://www.crisisgroup.org/africa/west-africa/c%C3%B4te-divoire/cote-d-ivoire-can-ouagadougou-agreement-bring-peace , http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/6921585.stm , http://www.irinnews.org/news/2005/10/14/un-endorses-plan-leave-president-office-beyond-mandate( 10.03.2023).